Fiets mee met de Bourgondiërs in het Meetjesland

Fiets door het historische krekengebied ten noorden van Eeklo en laat je verrassen door de rijke geschiedenis en het prachtige erfgoed. Deze 58 kilometer lange tocht is perfect voor zowel sportieve fietsers als e-bikers.

Onderweg kom je langs twee meesterwerken van Vlaamse Meesters, de historische Huysmanhoeve (nu een Provinciaal Streekcentrum), de overblijfselen van een gigantisch kasteel in Middelburg, en de mythische Graafjansdijk die verwijst naar Jan zonder Vrees.

Download de route hier

Wie waren de Bourgondiërs in Vlaanderen?

Tussen 1384 en 1482 heersten de hertogen van Bourgondië over een groot deel van de Lage Landen, waaronder het Meetjesland. Filips de Stoute was de eerste Bourgondische hertog en Maria van Bourgondië de laatste hertogin. In deze periode waren prominenten als Jan I van Bourgondië (ook bekend als Jan zonder Vrees), Filips de Goede en Karel de Stoute aan de macht.

Onder Bourgondische heerschappij bloeide Vlaanderen op als een van de meest welvarende regio's van Europa. De Bourgondiërs brachten niet alleen politieke stabiliteit, maar ook economische welvaart en culturele bloei. Ze bevorderden de kunsten en lieten indrukwekkende bouwwerken achter die de regio nog steeds sieren. Hun erfgoed is nog steeds zichtbaar in het unieke karakter van het Meetjesland, dat rijk is aan historische monumenten, verhalen, en een artistieke traditie die de tand des tijds heeft doorstaan.

Start aan de Huysmanhoeve

Groot Goed op jachtgebied van de graven van Vlaanderen

De Huysmanhoeve, een iconisch gemeenschapscentrum gebouwd in de 17de eeuw, is nu het Provinciaal Streekcentrum. De geschiedenis van de hoeve gaat terug tot de 11de eeuw toen de graven van Vlaanderen hun gronden in percelen verdeelden om geld in te zamelen. In 1241 kocht het Rijke Gasthuis deze gronden en richtte de hoeve ‘Groot Goed’ op. Tot 1348 werd de hoeve beheerd door het klooster, daarna door opeenvolgende pachters. In 1736 werd Johannes Huysman pachter, wat het begin markeerde van de lange reeks pachters uit de familie Huysman. Sinds 2010 is het de thuisbasis van vzw Plattelandscentrum en Toerisme Meetjesland.

Het Streekcafé heeft sinds 2024 een nieuw zonnig terras waar vrijwilligers je graag bedienen met streekdrankjes en hapjes. Speel een potje boerengolf of breng een bezoek aan Toerisme Meetjesland in het woonhuis. Naast het Infokantoor kun je hier ook de Culinaire Bib en een erfgoedcollectie van KVVV Eeklo bewonderen.

De fietstocht begint op de parking achteraan de Huysmanhoeve, gelegen tussen fietsknooppunten 87 en 56. Hier is voldoende parkeergelegenheid. Vanaf de parking fiets je richting knooppunt 56 en de Huysmanhoeve.

Fietsen langs kwade wegen

Vanaf de Peperstraat fiets je noordwaarts over oude wegen die dateren uit de vroege middeleeuwen. Deze 'quaede wegen' ontstonden in de 'woeste gronden' en vormen nog steeds het stratenplan van Eeklo. Vervolgens fiets je door de polders, een landschap dat al in de middeleeuwen werd ontgonnen. De dekzandrug 'De Heerst' loopt van Sint-Laureins via Bentille naar Boekhoute. Tegen deze zandrug bouwden de Bourgondiërs de Landsdijk of Graafjansdijk om overstromingen te voorkomen.

De Elisabethvloed

De Sint-Elisabethsvloed van 1404 was een van de beruchtste overstromingen in de Nederlanden. In 1424 volgde opnieuw een grote overstroming, vooral in Zeeland. Deze stormen leidden tot het ontstaan van het Meetjeslandse krekengebied. Na de eerste Elisabethvloed gaf Margaretha van Male opdracht voor de aanleg van een zeewerende dijk. Jan I van Bourgondië gaf later de opdracht om de bestaande dijken te verbinden tot één grote dijk, de Graaf Jansdijk.

Van Stroobrugge tot Sint-Laureins

Het eiland Stroobrugge en het historische kanaal De Lieve

Bij Stroobrugge, waar het Schipdonkkanaal en het Leopoldskanaal samenkomen, passeer je een stukje van het oude kanaal De Lieve, gegraven in 1251 en lokaal bekend als 't Liefken. Hoewel het nu vaak een smal beekje lijkt, was dit kanaal ooit een belangrijke waterweg van Gent naar de zee en een bron van welvaart voor Gent en de Zwinhaven. 

Middelburg: Vlaamse Meester en kasteelruïne

Middelburg dankt zijn oorsprong aan Pieter Bladelin, een Bruggeling die diende als raadsheer van de Bourgondische hertogen, Filips de Goede en Karel de Stoute. Naast zijn rol aan het Bourgondische hof, waar hij fungeerde als schatbewaarder van de Orde van het Gulden Vlies en als bedreven diplomaat, was Bladelin ook de bouwheer van een imposant kasteel in Middelburg. Hoewel slechts de funderingen van dit bouwwerk resteren, getuigen ze nog steeds van zijn vroegere grandeur. Het grondplan van de torens, wanden en toegangspoort is gemarkeerd in volumes van cortenstaal.

Een ander tastbaar eerbetoon aan Bladelin bevindt zich in de Sint Pieter en Pauluskerk: de Badelintriptiek of het Middelburg-altaar. Hoewel geen origineel werk van Rogier Van der Weyden - dat hangt in het Staatliche Museum zu Berlin - betreft het een meesterlijke kopie vervaardigd door de Brugse schilder Jan Ricx. Dit drieluik, nu 400 jaar oud, is een historisch artefact geworden, net als het praalgraf van Pieter Bladelin en zijn echtgenote elders in de kerk.

Door het krekengebied van Sint-Laureins

Je tocht gaat verder door het schilderachtige krekengebied van Sint-Laureins. In het dorp Sint-Margriete, ten zuidoosten van de gemeente, liggen de Roeselarepolder en Roeselarekreek. Deze kreek is een van de waardevolste in de regio en is vernoemd naar een verdwenen dorp dat tijdens een hevige stormvloed werd verzwolgen.

Martine Pieteraerens, beleidsmedewerker bij de dienst Erfgoed van de Provincie Oost-Vlaanderen, verheldert: “De Roeselarepolder werd in 1444 aangedijkt tegen de Waardijk door een zekere Jan Eppe, die verschillende stukken grond in de streek bezat. Rond de Roeselarepolder lag de Roeselaredijk."

Martine vervolgt: "De grotendeels zoete Roeselarekreek is een van de parels van het gebied. Nieuw-Roeselare, samen met Sint-Margriete en Sint-Laureins-ten-Blokke, drie middeleeuwse parochies gesticht in de 13de eeuw, lag aan de basis van de huidige deelgemeente Sint-Margriete.” 

Daarnaast vertelt Martine over de deelgemeente Sint-Jan-in-Eremo, bekend om zijn charmante kerkje en de Boerekreek. “Al in 1378 werd melding gemaakt van een Sint-Janspolder, genoemd naar het verdwenen dorp Sint-Jan-in-Eremo. In 1422 werd een nieuwe Sint-Janspolder ingedijkt, waarna een nieuw dorp kon worden gebouwd. De geschiedenis komt tot leven langs de Sint-Jansdijk en de Sint-Janspolderdijk in deze betoverende omgeving.”

Via Vlaamse Meesters en een Lakenstad

Watervliet en de Meester van Frankfurt

In 1282 werd Watervliet getroffen door een krachtige stormvloed, waardoor het dorp voor meer dan twee eeuwen van de kaart werd geveegd. Maar in 1497, na de Bourgondische periode, met als doel een nieuwe havenstad te worden, werd 'Nieuw Watervliet' drooggelegd onder leiding van Hieronymus Lauweryn, een prominent figuur en kanselier van Filips de Schone. Dit verklaart waarom aan de Stee, het centrale dorpsplein, een imposante kerk verrees die nog steeds de omgeving siert.

Hoewel de ambitie van een bloeiende havenstad nooit werd waargemaakt, is Watervliet nu een gezellige plaats met verschillende horecagelegenheden aan de Stee. Binnen in de indrukwekkende kerk zie je een aantal waardevolle kunstwerken, waaronder het prachtige drieluik 'Nood Gods' van de Meester van Frankfurt, een vooraanstaand werk binnen de Vlaamse Primitieven.

Kaprijke: centrum van wolverwerking

Kaprijke, eens een bloeiende Vlaamse lakenstad, vormt het slotstuk van onze fietsroute. Het Plein, een karakteristiek dorpsplein met wegen die uitwaaieren naar de vier hoeken, speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van de gemeente. In de middeleeuwen was Kaprijke een centrum van wolverwerking, met toestemming van hertog Filips de Goede.

“Het Plein, een rechthoekig dorpsplein, ligt ten oosten voor de kerk en het stadhuis, en heeft invalswegen op de vier hoeken. Het noordelijke deel bleef onbebouwd bewaard. In de ontwikkeling van de gemeente speelde dit plein een cruciale rol”, vertelt Martine Pieteraerens. “In de middeleeuwen, toen Kaprijke uitgroeide tot een centrum van wolverwerking, had het Veld een functie in deze nijverheid. In 1421 verleende hertog Filips de Goede een toelating om droogramen voor lakens op te stellen. Er werden ook waterputten gegraven voor de volders, de ambachtslieden in de lakennijverheid.” 

Ook hier komen weer de Bourgondiërs om de hoek kijken. “Op de noordoosthoek van het Veld stond een omgrachte terp - een kunstmatige heuvel - met daarop de grafelijke windmolen. Het in 1651 gegraven ‘Kaprijks Vaardeken’ verbond het ‘Veld’ met de Burggravenstroom naar Gent en Eeklo en moest de commerciële activiteit van het stadje stimuleren." 

Na de 16e eeuw nam de vlas- en lijnwaadnijverheid de overhand, en het Plein diende als marktplaats en locatie voor festiviteiten, een traditie die tot op heden voortduurt. Het huidige barokke stadhuis, gebouwd in 1663 aan de noordoostzijde van de kerk, getuigt van deze rijke geschiedenis.

We volgen de knooppunten verder terug richting de Huysmanhoeve.

Met dank aan: dienst erfgoed provincie Oost-Vlaanderen en Plattelandscentrum Meetjesland